Günümüzde inşa edilen binalarda yer tasarrufu ve estetiğin gittikçe önem kazanması, makine dairesiz asansörleri daha da ön plana çıkartan unsurlar olmuştur. Senkron motorların kullanıldığı bu sistemler, dişlisiz tahrik sistemleri sayesinde hem gürültüsüz hem de daha yüksek verimle çalışabilmektedir. Kısaca bahsetmek gerekirse makine dairesiz asansörlerin şu konularda bize avantaj sağlamaktadır:
• Kompakt yapısı sayesinde makina dairesine gerek duymaması, bu sayede alan tasarrufu
• Geleneksel motorlara göre yüzde 50’ye varan enerji tasarrufu
• Dişli kutusunun olmaması nedeniyle yıpranmanın son derece az olması, işletme masraflarının azalması ve bakım kolaylığı
• Daimi ve kalıcı sızdırmazlık sağlayan yataklama sayesinde yağlama gerektirmemesi; çevre kirliliği, yangın tehlikesini ortadan kaldırması
• Titreşimsiz, sessiz çalışma
• Gelişmiş kontrol sistemleri ile yüksek seyahat konforu ve duruş hassasiyeti
Getirdiği bu avantajlarla beraber makine dairesiz asansör sistemlerine talep artsa da, denetim ve muayeneler esnasında birtakım hatalar ve standardın da karşılamadığı durumlar dikkat çekmektedir. Bunları basitçe şöyle sıralayabiliriz:
1. Makine dairesiz asansörlerde çalışma alanları: Çalışma alanları, bakım ve tamirat işlemleri esnasında kuyu içerisinde kolay ve güvenli çalışmaya imkan verecek yeterli boyutlarda olmalıdır. Makine dairesiz asansörler sonuçta makine dairesi haricinde makinelerin konuşlandırılabileceği ve makine dairesi şartlarına uygun bir yapıya sahip olmalıdır. Dolayısıyla da burada çalışmak durumda bulunan personelin ekipmanlara müdahale edebileceği çalışma alanı sağlanmalıdır. Bunu sağlamak için iki opsiyonumuz bulunmaktadır. Birincisi, günümüzde hiç rastlayamadığımız, standart tarafından da bulunması durumunda değerlendirilen çalışma platformudur. Standarda göre sabit bir platform yapılması durumunda bu platform kuyu üstünden en az 2 m mesafede ve en az 0,5 m * 0,6 m boyutlarında olmalıdır. Eğer bu platform kabin ya da karşı ağırlık hareket yolu içerisinde bulunuyor ise, geri çekilebilir özellikte olabilir ancak bu durumda kabinin hareketini engelleyecek bir mekanik tertibat bulunmalıdır. Mekanik tertibatımız elektrikli bir güvenlik tertibatı ile kabin hareketini önlemelidir. Mekanik tertibatımız ile ilgili görülen eksiklikler genelde yerli piyasanın haberdar olmaması, haberdar olan bazı firmaların ise yurt dışından getirdikleri aynı model asansörlerin birinde var olup, diğerinde var olmaması üzerinedir. Tespit edilen mekanik tertibatların da yeterli dayanım değerlerine sahip olduğunu tartışmak mümkündür. Makine dairesiz asansörlerde bakım ve kontroller için tercih edilen nokta genelde kabin üzeridir, ancak alınan tedbirler yetersizdir. Basit bir işlem ya da basit bir seri numarası okumak için dahi bakım personeli parmakları ucunda yükselmek hatta bazen kabin üzeri korkuluklarına tırmanmak durumunda kalmaktadır.
2. Acil durum çalışmaları ve deney işlemleri: Makine dairesiz asansörlerde test ve kurtarma işlemleri katta bulunan kumanda panellerinden yapılmaktadır. Acil durum çalışmalarında kullanılan elektrikli elle kurtarma ekipmanları şarj edilebilir enerji kaynakları kullanan, kabinin kata geldiğini sesli/ışıklı uyarılarla belirten elektronik cihazlardır. Standart, bu cihazların yanı sıra mekanik bir çözüm öngörmemiştir. Dolayısıyla sistemde bulunan makinenin disk frenine müdahale edebilecek bir fren açma kolu tertibatı tercihe bırakılmıştır. Muayeneler esnasında çoğunlukla karşılaşılan durum da mekanik bir çözümün olmayışıdır. Ancak alternatif bir çözümün bulunmaması yolcu açısından tehlike yaratabilir. Enerji kaynağı olarak kullanılan akülerin şarj olmaması, kumanda kartlarında oluşabilecek bir arıza kurtarma işlemini imkansız hale getirebilir. Bakım için görevlendirilmiş personelin dikkatinden kaçması ya da bu durumu önceden fark edebilecek tecrübeye sahip olmaması da bu duruma sebep olabilir. Bu kadar basit şartların bir araya gelmesi makine daireli bir asansörde kurtarmanın belki birkaç dakika gecikmesine sebep olacakken makine dairesiz bir asansörde yolcunun kabinde mahsur kalmasıyla sonuçlanabilir.
3. Makine dairesiz asansörlerde diğer hatalar: Makine dairesiz asansörlerde makine odası bulunmaması, standardın bir kısım gerekliliklerinin yerine getirilmemesine sebep olmaktadır. Muayenelerde rastlanan durumlarda makinenin monte edildiği kuyu bölgesinde genelde aydınlatmanın kuyu aydınlatması ile birleştirilmiş, yetersiz şiddette sağlandığı görülür. Tahrik makinesinin bulunduğu bölge bizim çalışma ve müdahale alanımızdır, 200 lüks şiddetinde aydınlatma şiddeti sağlanmalıdır. Makine çevresinde acil durum durdurma butonu ile personelin iş güvenliği artırılmalıdır. Çalışma esnasında kullanılmak üzere topraklı priz bulunmalıdır.
Çok sık görülen problemlerden bir tanesi de asansör hızlarının ölçülememesidir. Katta bulunan kumanda panellerinde çoğu zaman buna dair bir gösterge bulunmamaktadır. Ayrıca besleme panolarının kuyu içinde tesis edilmesi de görülen eksikliklerdendir. En üst durak hizasına yakın bölgelerde bulunan besleme panolarında olası sigorta ve kaçak akımların devreyi kesmesi durumunda asansör kabininin de en üst katta bulunması müdahale etmeyi zorlaştırmaktadır.
